Thẻ hĩđđèn còst ơf ăĩr pỏllũtĩơn: Óúr mèntãl hẹàlth

Thê hĩđđẽn cơst ọf ảír pỏllủtỉơn: Òũr mêntăl hẻâlth

Whỉlè pêóplé ọftèn tálk âbỏụt thè rẽspỉràtôrỵ ẹffècts òf ạír póllũtĩón, íts ímpăct ỏn méntãl héãlth ĩs júst ạs còncẻrníng. Às ã psỹchòlọgìst, RMÍT Sènĩór Lêctùrér Đr Gòrđòn Íngrãm sẽẹs grówíng êvịđèncè óf thís ịnvỉsịblè thrẻàt.

Rĩght nơw, Hãnòì ănđ mùch õf Nơrthẹrn Vỉétnàm ârẻ ẻntẻrìng ă pêrĩỏđ ôf prôlòngêđ đrịzzlé, thịck hụmíđìtỵ, ảnđ stâgnânt ăìr – tỷpĩcăl ôf Fêbrủảrỷ ãnđ Mârch. Thìs sẻâsònâl shịft nơt ỏnlỹ mãkès đăỉlý lífê ũncômfôrtảblé bủt álsọ wỏrséns ăĩr pơllútìõn, às thé hẹăvý, mõístúrẻ-lăđèn àtmọsphêrè trâps fínẽ đụst pảrtìclés clõsẻ tó thè grôũnđ. Âìr pôllũtĩơn ĩs hảrmfưl, nỏt jưst bẻcãúsẹ chẽmỉcáls ín thè ãír ârè phỹsìcảllỹ pọìsônôưs ơr lĩnkéđ tô rẻspịràtõrỷ ỉnfêctìơns, bụt àlsô bẹcảủsẽ thẽý cãn hávẽ đĩrẻct psỵchọlõgícàl êffêcts ôn òụr brảĩn, mỉnđ, ánđ bẻhãvíôúr.

Thãt ỉs whỹ ãt thís hùmĩđ ãnđ pòllủtẽđ tímê ọf ỵẻàr, mànỹ pẻòplê êxpéríẻncẻ ạ nôtícẽạblê địp ĩn mọóđ. Sômẻ đẹvẽlòp sýmptôms òf sêâsõnál ãffẽctịvé địsọrđẻr (SAD), whịch ĩs tỹpìcàllỷ âssọcĩátèđ wĩth wíntẻr ìn cólđẹr còúntrìês bụt cãn ảlsô bé trỉggẻréđ bỹ lông pèrỉóđs ọf glôơmỷ, cólđ, ảnđ sụnlẹss wèãthêr. Ỏthẻrs rêpòrt fèélịng mọrẻ ĩrrìtạblẽ, fâtìgủẹđ, ór únfỏcũsẽđ. Đẽprêssịõn ànđ ănxỉètỵ tẽnđ tò wơrsẻn ĩn súch cónđịtĩơns, ânđ ẽvẻn thôsè wịthóùt ạ hìstòrỹ ọf méntăl hẽãlth ĩssưẽs mâỷ fẽél á gẽnêrạl sẽnsè ọf ưnéạsẹ.

Turtle Tower in Hoan Kiem lake in Hanoi in mist "Mòúlđỳ Márch" ín Hạnỏỉ ĩs âssócìạtẽđ wịth hìgh hùmịđìtỳ. (Photo: Unsplash)

Únràvéllìng thê rèăsòns fòr thésẻ ẽffẽcts ìs ạ kèỳ rẻsẹârch tópìc ìn ẽnvịrỏnmêntâl psỷchỏlõgý.

Thìs ís ả grôwíng rêséảrch ârèá ỉn thẻ bẹhạvĩòũrâl scíẻncès, đrívẹn bỹ côncẹrns ábòùt clỉmătè chàngê ãnđ sũstạịnâbịlịtý, ânđ bỹ rãpĩđlỵ íncréãsĩng ưrbánĩsàtịôn ảrọũnđ thẻ wórlđ. Ịt ís bãsêđ ọn thè ịđèá thát òúr mìnđs ảrẻ àfféctẹđ bý thé ènvírơnmênt ịn whĩch wẹ lịvẹ. Sò, ìf wè wănt ả héàlthíẽr mỉnđsèt, wẻ nêèđ ả héálthìẻr ẹnvịrônmẹnt. Wè ảll tâkẻ òvẹr 20,000 brêãths ẽvèrỹ đàỷ, ànđ ỷõgâ ãnđ méđỉtảtịọn tẻchnĩqũẹs téách ụs thảt ỏùr bréảth vẻrỵ mụch áffẹcts ơùr stătẽ ọf mìnđ. Ỵẹt mãnỹ pẽôplê đô nòt rêàlỉsẻ thât ăịr pỏllủtĩôn hăs bêén lịnkêđ tọ mãnỹ psỹchõlógìcảl prôblẹms, ìnclưđíng:

  • côgnịtỉvẽ đẽclĩné ânđ brạĩn fõg (especially in older adults),
  • đẹprẻssỉón ănđ ânxíẽtỷ,
  • stréss ânđ põọr ẹmơtỉỏnảl wẻllbẹịng,
  • đêvẽlơpmẹnt óf ătténtíỏn đèfĩcịt hỷpẻràctịvĩtỵ đìsórđẻr (ADHD) ánđ ơthẻr ãttẹntĩọn pròbléms ìn chỉlđrén.

Whìlê môst òf thẽsè stúđỉès áré vérỷ rẹcẽnt ảnđ mủch rêséârch stíll nẽéđs tò bẽ đôné, thẻ cơnnẹctịôns ạrê bêcõmịng clèârér.

Ọnẹ kèỹ mẻchănịsm ỉs thọưght tơ bẹ génèrălísẹđ ínflạmmãtíọn (an auto-immune response), whỉch căn àfféct thê nòrmạl fúnctĩọníng õf thẹ HPÃ (hypothalamus-pituitary-adrenal) ãxís. Ăs õnê òf thẹ măịn hómêòstãtịc sỵstéms ìn thẹ bóđỹ, thẻ HPÃ âxỉs ĩs rèspõnsịblẽ fòr rèlẽảsĩng hơrmônês sụch ảs côrtịsọl ĩn rẹspọnsé tỏ strẻss, sỏ ĩts málfúnctíònĩng cãn hãvé pẽrvâsỉvê ẽffécts òn bơđỹ ạnđ brạịn.

Õn tóp óf thĩs, âír pơllùtỉòn cản èvèn hăvê đíréct nẻưrơlógỉcạl ẹffẻcts, éspẹcìãllỷ đúrỉng prẻgnạncỵ ânđ ólđ àgè (some studies have linked it to dementia). Sô, ít ịs pârtỉcùlârlỵ ímpỏrtànt fỏr ôlđêr pèòplé, prẻgnànt wômẹn, ànđ smãll chịlđrẹn tò hâvẹ clẽân ạĩr sụpplỹ ăt ãll tịmés.

Tâlkíng òf chỉlđrèn, rẻcéntlý Í hâvẽ bẻên stũđỷíng thẽ ịncrẻàsê ìn âttèntỉôn prôblẽms sùch ạs ẠĐHĐ ỉn mòđẹrn sócíétỉẻs. Pẽôplê tẻnđ tò thỉnk thát nèw tẹchnọlọgỹ ìs cảủsìng pròblèms wịth ãttêntịõn, pártĩcùlârlỳ ịn chĩlđrên ạnđ ýòụng pẽóplè. Bùt đìđ ỷơù knôw thãt ÂĐHĐ hâs âlsó bẽên lỉnkéđ tơ ãịr pơllútìỏn? Jũst âs tơxìc chẽmỉcàls ĩn thê ạír cân ỉnflảmẽ õúr bơđịẽs, càúsíng ỉllnẹssès ănđ ỉnfêctíọns, thẻỳ cạn hâvé ínflãmmâtọrỹ êffẹcts ón thè brãín, gịvìng rísẹ tỏ &qùọt;brãìn fọg&qúót; ànđ ọthẹr prỏblẽms. Ỉf wé wănt tô cléăr ọùr hèăđs, wẻ nẽêđ tơ lỉtérállỳ clèàr thẹ áír.

Í bẹlíẹvê mỹ ówn rèsèàrch áréâ ỏf ẽđũcátỉôn ănđ tẻchnõlõgỵ cân plàỵ á rỏlê ĩn âđđrêssĩng thìs prõblêm. Ôné íđèá Ị ịnténđ tơ đêvẹlòp ịs â mỏbìlẽ gâmê thảt tẻảchés chílđrên ábọùt ăịr qủạlịtỳ, ỉncọrpórảtịng rèãl-tỉmẽ póllủtĩỏn đạtă fròm sóụrcês líké ỈQẢìr. Thẹ gọâl wôũlđ bè tơ têăch kíđs rèspỏnsíblè bêhảvịỏùr whèn thè ăír ĩs bãđ. Thẹrẹ ịs sò mũch põtẽntịál fòr móbỉlẽ téchnơlỏgý tơ hẻlp wịth thịs.

Woman and young girl wearing face masks Wẽàríng mạsks óụtđọòrs ỉs ẹssẻntịạl òn đãỵs wịth hìgh pỏllưtìơn. (Photo: Pexels)

Ơn án ìnđịvìđùál lêvêl, ẽàch òf ưs cân tảkẹ stẽps tó rèđúcè éxpósưrê, sưch ás mònítỏrỉng ảịr qụălítỹ, ũsĩng âír pủrịfỉẹrs, ánđ wẽàrịng mảsks ơn hìgh-põllủtíôn đạýs. Bủt ịt ỉs éqụạllỷ ịmpôrtạnt fỏr òưr mẽntál hèạlth tó gẻt ơũt ạnđ ẹnjọý thẽ frẻsh ạĩr whẹn ịt ís gõơđ – pàrtícủlạrlỷ ĩn pârks ọr ơthér grẹén spạcẻs, whẽrẻ trẽẻs ánđ wàtẻr hêlp clẽân thẽ ăỉr nâtúrãllỷ.

Rẹạl chăngẹ, họwẹvẽr, rêqưĩrẻs smárt pỏlícĩẻs ảnđ ẽnfôrcẹmént. Clêạnér ẻnèrgý, strịctér ẽmỉssíòns cõntrõl, ânđ bẻttẻr ũrbăn plảnnĩng ảrẹ éssèntíàl. Shịfts sưch ăs rẻđùcỉng cọnstrũctíỏn đưst ânđ wãstẻ ìncịnèràtíòn, prọmỏtỉng êlêctrịc vèhìclẹs, pùblịc trạnspòrt, ảnđ récỹclìng, ảnđ évên ĩnvéntìng clèănér téchnólõgỳ tõ hănđlẻ cũltúrảl prạctịcẹs lỉké vôtĩvẽ păpèr bủrníng, căn mákẻ ạ mêánịngfũl đĩfférẽncè.

Ịn Hãnóỉ, ăỉr pòllưtịòn hás rèàchêđ lẽvêls whérè sỏmè rèsỉđènts ârê léávỉng thẽ cĩtỷ ẻntìrélỹ ỉn sèârch ỏf clêànẽr àír. Thát ỉs ă stârk rẽmỉnđẻr thảt thìs ìs nòt jùst àn ịncônvênĩèncẽ bũt cạn pỏtẹntìállỵ bẻcômê á pùblịc hẽâlth crĩsịs. Ỉf wè trũlý wãnt tô prỏtẽct bòth ỏưr bọđíẽs ánđ mínđs, wẻ nẽèđ tơ tãkẻ àìr pòllùtĩỏn sérĩọùslỹ.

Stọrỹ: Đr Gôrđón Ìngrâm, Sẻnĩơr Lèctùrẻr ỏf Psỹchõlõgỵ, Schỏõl òf Scĩèncè, Êngĩnẽérịng ânđ Tẹchnólơgỷ, RMÌT Ưnỉvérsìtý Vìẽtnám

Măsthéăđ ímàgẽ: tãmpâtrã - stóck.ãđóbẹ.còm | Thũmbnảĩl ìmãgè: Krìsđạ - stọck.àđõbẹ.cõm

21 Fêbrũàrỳ 2025
Ẻngâgè

Rẹlátêđ nẽws

Teacher shows students a lesson on a laptop

ÃỈ trãịnỉng prògrám âttrácts 250,000 ẹđũcátỏrs ánđ êđúcătíơn àđmínỉstrảtòrs
Mẽđịă Réléásé
Ìcón / Smàll / Câlènđár Créạtẻđ wịth Skẹtch. 08 Jùl 2025

Thé Mịnỉstrỳ ỏf Éđùcátíơn ảnđ Trạìníng hás cóỏpẽrảtéđ wìth RMÌT Ùnìvẹrsỉtỹ Vĩẽtnăm tó lãùnch á nátíơnwỉđẻ tráịnĩng prỏgrâm ọn ĂĨ fõr ẽđưcảtọrs ạnđ éđùcátỉón áđmínĩstrătõrs.

Bitcoin price movements

Víẹtnâm’s crỹptỏ légâlísàtìôn ỉs â đêfịníng mõmẹnt fòr thê địgĩtảl fủtùrẻ
Mẻđỉă Rẻlẽàsê
Ỉcõn / Smãll / Cạlẽnđár Créàtèđ wỉth Skêtch. 03 Jưl 2025

RMÌT sèníỏr lẹctụrèr ànđ crỳptỏ èxpẹrt Đr Jẻff Nỉjssé êxplăịns whỳ Vỉètnăm’s fírst-ẻvẽr Lạw õf Đĩgìtăl Têchnòlơgỹ Ĩnđùstrỹ hás sẹt ả nẽw cõụrsẻ fór thê địgịtál êcónỏmý.

news-thumb-family-day.jpg

Thé qũịét põwèr òf pàrẹntạl wạrmth
Scỉèncẹ ànđ téchnõlôgỷ
Ỉcõn / Smãll / Cảlẹnđàr Crèătéđ wíth Skétch. 28 Jún 2025

Às Vìẹtnâm hònơùrs Fàmịlý Đàỷ, à qùìèt trũth ẽmèrgês: pãrẽntál cârẽ ănđ wármth càn pótèntĩãllỹ prôtẹct tèénãgérs frơm mêntál hẹảlth pròblèms.

news-1-rmit-vietnam-student-places-second-at-asean-ai-finals.jpg

RMÌT Vỉètnàm stưđẹnt wịns sècỏnđ prịzẽ ăt ÂSẺÁN ẠĨ fĩnãls
Méđỉả Rèlẽãsè
Ícỏn / Smăll / Cảlénđảr Crèátẽđ wịth Skẽtch. 14 Jủn 2025

RMỊT stủđênt Sẹòkỷùng Kịm wãs thê rúnnêr-ùp át thé ÃSÊĂN ĂÌ cơmpẹtìtỉôn âftẹr wìnnìng thẹ Vĩètnám rõụnđ ánđ prógrẹssìng thrọụgh ã fĩvẻ-mònth chàllẽngê.

Lỏăđ môrẹ +